Tìm Hiểu Kinh Phật - TRUNG BỘ KINH - Hữu học

TRUNG BỘ KINH - BÀI KINH SỐ 53

Hữu học

I. TOÁT YẾU

Sekha Sutta - The Disciple in Higher Training.

At the Buddha’s request the venerable Ànanda gives a discourse on the practices undertaken by a disciple in higher training.

Ðệ tử trên đạo lộ hữu học.

Phật bảo tôn giả Ananda giảng về các pháp tu của một bậc hữu học.

II. TÓM TẮT

Những gia chủ dòng họ Sakya thỉnh Phật và chư tăng đến khánh thành một ngôi giảng đường [1] ở Kapilavastu. Sau khi thuyết pháp, Phật nằm xuống nghỉ và bảo tôn giả Ananda giảng Hữu học đạo.

Tôn giả giảng về sáu giai đoạn tác thành một bậc Hữu học như sau:

1. Thành tựu giới;

2. Giữ gìn tâm ý khi sáu căn tiếp xúc sáu trần;

3. Tiết độ ăn uống;

4. Chú tâm cảnh giác hay chánh niệm tỉnh giác trong bốn uy nghi;

5. Thành tựu bảy diệu pháp là tín, tàm, quý [2], tấn, văn, niệm [3], tuệ [4].

6. Lạc trú bốn thiền một cách không khó khăn mệt nhọc.

Khi thành tựu được sáu phép ấy, vị thánh đệ tử được gọi là đi trên đường Hữu học, có trứng không bị hư thối, có khả năng phá vỡ vỏ vô minh để đạt vô thượng an ổn khỏi các trói buộc.

Khi chứng tứ thiền với xả niệm thanh tịnh [5], thánh đệ tử được túc mạng minh, nhớ các đời trước của mình với đại cương và chi tiết, như phá vỡ lớp vỏ đầu tiên. Vị ấy với thiên nhãn thấy được sống chết và nghiệp quả của chúng sinh, như phá lớp vỏ thứ hai. Vị ấy đoạn trừ tất cả lậu hoặc, chứng đạt an trú ngay hiện tại, vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải thoát [6], như phá lớp vỏ thứ ba. Như gà ấp trứng, nếu ấp ủ đúng mức thì dù không ước mong gì, cũng sẽ có lúc gà con mổ vỏ chui ra.

Thành tựu giới, hộ trì căn, tiết độ ăn uống, chú tâm cảnh giác, đầy đủ bảy diệu pháp, hiện tại lạc trú bốn thiền thuộc tăng thượng tâm [7], sáu thứ này thuộc về Hạnh đức của vị ấy. Ba minh thuộc về Trí đức vị ấy.

Rồi tôn giả nhắc lại bài kệ của phạm thiên Sanankumàra:

Chúng sinh tin giai cấp,

Vương tộc là tối thượng,

Vị minh hạnh cụ túc,

tối thắng trên nhân thiên [8].

III. CHÚ GIẢI

1. Người ta tin rằng trước khi sử dụng ngôi nhà mới xây, nếu mời 1 vị tu cao đến ở trước dù chỉ 1 đêm, sẽ được phước. Niềm tin này vẫn còn tiếp diễn tại các xứ Phật giáo ngày nay, nên những phật tử xây nhà mới thường mời các tỳ kheo đến tụng kinh cầu an trước khi dọn vào ở.

2. Tàm và quý thường đi đôi, được Phật gọi là vị "hộ trì thế gian "vì nó là nền tảng của đạo đức. Tàm có đặc tính biết tự trọng, ghê tởm điều xấu xa, quý là quan tâm đến dư luận, sợ làmđiều quấy.

3. Kinh giải thích danh từ sati, niệm, bằng cách nhắc đến ý nghĩa nguyên thủy của nó là ký ức. Tương quan giữa 2 nghĩa của niệm - ký ức và chú ý - có thể nói như sau: sự chú ý sâu sắc đối với những hình dáng hiện tại là nền tảng để có ký ức chính xác về quá khứ. Luận nhắc đến niệm ở đây để ám chỉ nó là pháp đầu tiên trong 7 yếu tố của giác ngộ.

4. Theo Kinh sớ, tuệ ở đây là trí sinh diệt thuộc đạo, có thể thâm nhập sự sinh diệt của 5 uẩn. Trí thuộc đạo được gọi là thâm nhập bởi vì nó chọc thủng và nhổ tận cái khối tham sân si; Trí thuộc tuệ quán được gọi là thâm nhập vì nó tạm thời chọc thủng tham sân si, và vì nó đưa đến sự thâm nhập bằng đạo lộ.

5. Ðây nói về thiền thứ 4, nền tảng của 3 loại trí tiếp theo.

6. Ở điểm này, vị ấy chấm dứt làm bậc hữu học và thành bậc A la hán.

7. Những pháp này là 15 yếu tố truyền thống làm nên Hạnh. Trong toàn thể quá trình tu tập, Hạnh đi đôi với Minh là 3 loại trí. "Minh hạnh túc "chỉ chư Phật và A la hán.

8. Câu này được Phật xác nhận trong kinh Truờng bộ III. Phạm thiên Sanankumàra, "trẻ mãi"theo sớ, là 1 thanh niên đã đắc thiền, khi chết tái sinh vào Phạm Thiên giới mà vẫn giữ sắcđẹp đã có trong hiện hữu cõi người. Xem Trường bộ, Kinh 18.

IV. PHÁP SỐ

Ba minh, bốn thiền, sáu căn, bảy thánh tài.

V. KỆ TỤNG

Tôn giả Ananda 

Giảng sáu pháp tác thành 

Một bậc thánh Hữu học 

Cho bộ tộc Sakya: 

Một là thành tựu giới; 

Hai gìn giữ sáu căn 

Ba tiết độ ăn uống; 

Bốn chú tâm cảnh giác 

Ðề phòng ô nhiễm khởi. 

Năm, tu bảy thánh tài: 

Tín, tàm, quý, tấn, văn, 

Chánh niệm và tuệ quán. 

Sáu lạc trú bốn thiền 

Không khó khăn mệt nhọc. 

Thành tựu sáu pháp ấy, 

Là một vị Hữu học, 

Có trứng không bị thối, 

Có khả năng phá vỡ 

Các lớp vỏ vô minh 

Ðạt vô thượng an ổn. 

Bốn thiền, túc mạng trí 

Là phá vỏ đầu tiên 

Thiên nhãn Sinh tử trí 

Như phá vỏ thứ hai. 

Ðoạn trừ hết lậu hoặc, 

Chứng trú ngay hiện tại, 

Tâm và tuệ giải thoát, 

Là lớp vỏ thứ ba. 

Như gà mái ấp trứng 

Khi ấp ủ đến thời 

Dù không có mong ước 

Gà con cũng chui ra. 

Sáu yếu tố đầu tiên 

Giữ giới đến bốn thiền 

Là thuộc về Hạnh đức 

Ba minh thuộc Trí đức. 

Chúng sanh tin giai cấp, 

Vương tộc là tối thượng, 

Vị minh hạnh cụ túc, 

Tối thắng cõi trời, người.

-ooOoo-

Trích nguồn: Giáo trình do Ni sư Thích Nữ Trí Hải biên soạn,

y cứ theo bản dịch của Hòa thượng Thích Minh Châu,

với phần Anh ngữ của Hòa thượng Nanamoli

Xem đầy đủ bài kinh: Kinh Hữu Học